Zomer 1939, de oorlogsdreiging is ook in Heteren te bemerken.
In mei 1940 breekt de oorlog uit, Nederlandse soldaten blazen een aantal bruggen in de omgeving van Heteren op. Onder andere de brug bij De Uilenburg, dit om het Duitse leger in hun opmars te vertragen. Heteren heeft zijn eerste oorlogsslachtoffers. Drie inwoners van Heteren waren namelijk gesneuveld op de Grebbeberg te Rhenen.
Nederland is bezet door de Duitsers. Met ingang van 14 mei 1940 gaat alles op de bon. Het leven gaat zo goed als kwaad rustig verder in de bezettingstijd. In 1943 volgen verschillende voorschriften van de Duitse bezetter, onder andere Verduisteren en Radiotoestellen inleveren. Ook werden in Heteren door de Duitsers de klokken uit de kerktorens gehaald. De winter van 1943-1944 was erg koud en alles werd steeds moeilijker te krijgen. Op 5 september 1944, beter bekend als Dolle Dinsdag, verlaten een aantal leden van de NSB Heteren.
Op 17 september 1944 vindt er een grote luchtlandingsoperatie plaats, Operatie Market-Garden. Geallieerde troepen landden met parachutes en zweefvliegtuigen bij Eindhoven, Grave en Renkum. De inwoners van Heteren zagen vanaf de dijk een prachtig schouwspel van parachutes en vliegtuigen boven Renkum. Was nu dan eindelijk de bevrijding gekomen? Even later hoorde men een luide knal, de spoorbrug bij Driel vloog in de lucht. De dagen daarna hoorde men velen explosies, en de huizen in Heteren stonden soms te schudden. Het ging er hard aan toe aan de overkant. In de omgeving van Heteren kwamen tal van brandende vliegtuigen naar beneden. En het zou nog erger worden. Want na de mislukte actie om de Rijnbrug van Arnhem te veroveren, werd de Overbetuwe een compleet oorlogsgebied.
Op 23 september 1944 om 15.45 uur kwamen er twee Engelse vliegtuigen naar beneden op de Polderstraat bij boerderij ’t Slop. Ook kwam er een toestel naar beneden bij de Boterhoekse straat, het toestel kwam brandend naar beneden. De gehele bemanning sneuvelde en werd op de Algemene Begraafplaats van Heteren begraven. Elk jaar op 4 mei worden hier de Oorlogsslachtoffers herdacht.
Het dorpshuis “Het Wapen van Heteren” heeft in deze periode nog dienst gedaan als noodhospitaal. De dokter, mevrouw v/d Burg heeft tal van soldaten verzorgd.
Ook kwamen op 23 september de Engelsen Heteren binnen. Soldaten van het Hampshire Regiment namen posities in onder andere bij de dijk en in Heteren. Even voelde men zich in Heteren bevrijd, maar het oorlogsgeweld werd steeds gevaarlijker. De Engelsen gaven het advies om een veiliger onderkomen te zoeken omdat er hard gevochten zou kunnen geworden in en om Heteren. Hierop begint de evacuatie van de inwoners van Heteren, eerst ging een groot aantal inwoners naar de schuur van Lamers en vandaar naar Herveld over de Waal naar Brabant en België. Felle gevechten volgden, het Engelse Hampshire Regiment heeft een zware strijd geleverd om de steenfabriek van Korevaar tegen Duitse SS soldaten. Op 25 september kwam in Heteren het Engelse Wiltshire Regiment. Zij maakten in Heteren enorm veel kabaal en schoten met alles wat zij hadden. Dit alles om de Duitsers die aan de overkant van de Rijn zaten te misleiden. Hierdoor konden de Engelsen en Polen die in Oosterbeek ingesloten zaten terug over de Rijn worden gehaald. Hier mee was Operatie Market Garden ten einde.
Op 4 oktober 1944 werden de Engelsen afgelost door Amerikaanse parachutisten van de 101e Airborne Divisie. Dit waren parachutisten van het 501e Parachute Infanterie Regiment. Deze namen posities in bij de dijk en hun hoofdkwartier was gevestigd op de Julianaweg te Heteren. In de oorlogsjaren werd op bevel van de Duitsers deze naam gewijzigd in Sportweg. Op 5 oktober 1944 om 04.30 uur was er een gevecht gaande tussen 150 Duitse SS soldaten en Amerikaanse parachutisten bij de kruising Renkumse Veerweg – Randwijkse Rijndijk. De Duitse soldaten waren namelijk over de Rijn gekomen en een fel gevecht volgde. Iets verderop richting Heteren, stond de molen van Randwijk deze heeft dienst gedaan als Amerikaanse uitkijkpost en werd door Duits granaatvuur zwaar beschadigd. Helaas werd deze molen na de oorlog niet meer herbouwd. Op 28 november 1944 werden de Amerikanen afgelost door de 51e Schotse Divisie en de Engelse 49e Polar Bear Divisie.
De Duitsers kregen de Overbetuwe niet in hun bezit waarop zij besloten de Rijndijk bij Elden op te blazen. Het water in de Rijn stond op 2 december erg hoog, een enorme watermassa stroomde de Betuwe in. Ook Heteren kwamen gedeeltelijk onder water te staan. En de Schotse Seaforth Highlanders en de Cameron Highlanders verlieten Heteren. De Duitsers kwamen over de Rijn en namen Heteren weer in hun bezit. Pas in het begin van januari 1945 was het water grotendeels verdwenen. Hierdoor kon de strijd weer worden hervat. Een zeer strenge winter met veel sneeuw in januari maakte het voor beide legers niet gemakkelijk. In januari 1945 was het rustig in Heteren. De Engelse 49e Polar Bear Divisie die vanaf 20 december in de Betuwe was kreeg het nog zwaar te verduren. In februari 1945 kwam de Overbetuwe weer onder water te staan, ditmaal stond het water hoger als in 1944. De Duitsers voerden vanuit Heteren vaarpatrouilles uit, zij vaarden met bootjes richting Elst en Dodewaard. Een Engels Bataljon van het Lincolnshire Regiment voerde eveneens vaarpatrouilles uit in de omgeving van Homoet en Heteren. Bij “De Uilenburg” kwamen Duitsers en Engelsen elkaar tegen op het water, een vuurgevecht volgde en alle Duitsers sneuvelden. Begin maart 1945 was het water gezakt, de Geallieerden begonnen toen met een groot aantal beschietingen van uit de lucht op onder andere uitkijkposten. Ook voerde de Engelse Polar Bear Divisie nog enkele verkennende gevechten uit in de omgeving van Heteren. Maar de legerleiding stelde een grote aanval uit.
De Geallieerden besloten op beter weer te wachten en hopelijk op minder Duitse tegenstand. Uiteindelijk op 2 april 1945 startte het Geallieerde leger operatie Destroyer, deze bestond uit de volgende samenstelling. De Engelse 49e Polar Bear Divisie onder bevel van het 1e Canadese Legerkorps en De 5e Canadese Pantser Divisie met de 11e Canadese Infanterie Brigade. Zij kregen de opdracht om de Oostbetuwe te bevrijden. Op 3 april 1945 kwamen vanuit Valburg en Homoet Canadese tanks en soldaten naar Heteren. Heteren werd bevrijd door de Canadese soldaten van de 11e Infanterie Brigade. De Cape Breton Highlanders hadden behoorlijk last van mijnenvelden welke door de Duitsers rond Heteren waren gelegd.
Bij boerderij “De Wortelenburg” waar zich nu de oude op en afrit v/d A50 bevind, vochten de Duitsers fanatiek. Maar om 03.30 uur waren de Canadezen in Heteren. Om 11.00 uur deden de Duitsers een tegenaanval maar deze liep op niets uit, en de Duitsers trokken zich terug. Heteren was bevrijd!
Pas in mei en juni 1945 kwamen de inwoners van Heteren weer terug van hun evacuatie adres. Zij troffen Heteren bijna totaal verwoest aan. Voedselhulp kwam opgang, en men kon weer met de wederopbouw beginnen. Levensgevaarlijk was het in de Overbetuwe, tal van mijnen en granaten lagen nog overal. Het heeft nog jaren geduurd eer alles weer was opgebouwd en opgeruimd.
Voor meer informatie kunt u ook een bezoek brengen aan het Betuws Oorlogsmuseum The Island 1944-1945.
Adres: Onze Lieve Vrouwestraat 36, 6666 AL Heteren
Het museum is geopend van woensdag t/m zondag van 13.30 uur tot 17.00 uur
Tel: 026-4722285
Info: www.betuwsoorlogsmuseum.nl